اجرای فونداسیون ساختمان، یکی از مهمترین مراحل در ساختمان سازی میباشد چرا که فونداسیون یکی از اصلیترین اجزای ساختمان به شمار میرود و وظیفهی انتقال بار سازه به زمین را بر عهده دارد. یک فونداسیون مناسب، تضمین میکند که سازه بتواند در برابر نیروهای مختلف مانند زلزله، باد و نشست زمین مقاومت کند. در این مقاله از مجله سپهر بتن، به طور جامع به بررسی فونداسیون ساختمان و مراحل اجرای فونداسیون ساختمان میپردازیم.
فونداسیون چیست؟
فونداسیون، پایه و اساس هر سازه است که بار کلی ساختمان را به زمین منتقل میکند. وظیفه اصلی فونداسیون توزیع یکنواخت بار سازه بر روی زمین و جلوگیری از نشست ناهمگون است. نوع فونداسیون به عواملی مانند نوع خاک، وزن سازه و شرایط محیطی بستگی دارد.
انواع فونداسیون ساختمان
به طور کلی اجرای فونداسیون ساختمان به دو نوع سطحی و عمقی تقسیم میشوند که در ادامه به معرفی و بررسی هرکدام خواهیم پرداخت:
-فونداسیونهای سطحی (Shallow Foundations)
این نوع فونداسیونها در نزدیکی سطح زمین ساخته میشوند و مناسب سازههای سبک هستند. فونداسیونهای سطحی به چند دسته اصلی تقسیم میشوند: فونداسیون نواری که برای دیوارها و ستونهای خطی استفاده میشود و فونداسیون گسترده که برای سازههایی با تعداد ستون زیاد و بار بالا طراحی میشود. این نوع فونداسیونها به دلیل هزینه کمتر و سهولت اجرا در پروژههای کوچک و متوسط بسیار محبوب هستند.
-فونداسیونهای عمیق (Deep Foundations)
فونداسیونهای عمیق زمانی استفاده میشوند که خاک سطحی قدرت باربری کافی نداشته باشد. این نوع فونداسیونها بار سازه را به لایههای مقاومتر در عمق زمین منتقل میکنند. شمعها یکی از انواع فونداسیونهای عمیق هستند که به صورت ستونهای عمودی در خاک قرار میگیرند و معمولاً برای برجها و سازههای بلند استفاده میشوند. همچنین فونداسیونهای چاهی نوع دیگری از فونداسیونهای عمیق هستند که برای شرایط خاص محیطی طراحی میشوند.

مراحل اجرای فونداسیون ساختمان
در ادامه این مقاله، به معرفی مراحل اجرای فونداسیون ساختمان(foundation for a house) خواهیم پرداخت:
1. مطالعات اولیه و آزمایش خاک
اولین مرحله در اجرای فونداسیون ساختمان، مطالعات اولیه و آزمایش خاک میباشد. قبل از هر چیز، باید مشخص شود که نوع خاک و ظرفیت باربری زمین در محل ساخت چه ویژگیهایی دارد. این کار از طریق آزمایشهای ژئوتکنیکی مانند آزمایش برش مستقیم، تراکم خاک، و مقاومت فشاری انجام میشود. این اطلاعات پایهای برای تصمیمگیری در مورد نوع و طراحی فونداسیون است. مطالعات ژئوتکنیکی کمک میکند تا از مشکلاتی مانند نشست غیرمجاز، ترک در سازه و خرابیهای ناشی از زمین ضعیف جلوگیری شود. همچنین، نتایج این مطالعات به مهندسان عمران امکان میدهد که از ایمنی و دوام ساختمان اطمینان حاصل کنند.
2. طراحی فونداسیون
در این مرحله، مهندسان عمران و ژئوتکنیک بر اساس اطلاعات جمعآوری شده، نوع و ابعاد فونداسیون را طراحی میکنند. طراحی باید به گونهای باشد که بتواند بارهای وارده از ساختمان را به طور یکنواخت به زمین منتقل کند. در این فرآیند، نقشههای دقیق اجرایی تهیه میشود که شامل جزئیاتی از آرماتوربندی، ضخامت بتن، و عایقبندی است. طراحی دقیق و استاندارد، از بروز مشکلات ساختاری در آینده جلوگیری میکند و نقش کلیدی در پایداری سازه دارد.
3. گودبرداری
گودبرداری یکی از مراحل حساس در اجرای فونداسیون ساختمان است که برای رسیدن به عمق مورد نیاز انجام میشود. این مرحله شامل حذف خاکهای سطحی و ناخواسته است تا بستری مناسب برای اجرای فونداسیون فراهم شود. استفاده از تجهیزات مناسب مانند بیل مکانیکی یا لودر، علاوه بر تسریع کار، خطرات ناشی از نشست یا ریزش دیوارههای گود را کاهش میدهد. همچنین، ایمنسازی دیوارههای گود با استفاده از روشهایی مانند شمعکوبی یا نیلینگ ضروری است.
4. تسطیح و آمادهسازی بستر
پس از گودبرداری، بستر خاک باید کاملاً تسطیح و پاکسازی شود. در این مرحله، یک لایه نازک از بتن مگر بر روی بستر ریخته میشود. بتن مگر نه تنها باعث ایجاد سطحی صاف برای اجرای فونداسیون میشود، بلکه از تماس مستقیم بتن اصلی با خاک جلوگیری میکند. این امر به افزایش دوام و عمر مفید سازه کمک میکند. توجه به تراز بودن بستر در این مرحله بسیار حائز اهمیت است.

5. آرماتور بندی
آرماتوربندی یکی از مهمترین مراحل اجرای فونداسیون است که مقاومت سازه را در برابر نیروهای کششی و فشاری افزایش میدهد. در این فرآیند، میلگردها بر اساس نقشههای اجرایی برش داده و به شکل مشخصی بسته میشوند. استفاده از خرکها و اسپیسرها به منظور حفظ فاصله استاندارد بین میلگردها و سطح بتن ضروری است. کیفیت آرماتوربندی تاثیر مستقیمی بر مقاومت نهایی فونداسیون دارد، بنابراین نظارت دقیق بر این مرحله الزامی است.
6. قالببندی
قالببندی به منظور شکلدهی به بتن و جلوگیری از نشت آن انجام میشود. قالبها باید محکم، تراز و بدون درز باشند تا بتن بتواند به شکل یکنواخت و با کیفیت مناسب در داخل آن قرار گیرد. انتخاب مواد مناسب برای قالبها، مانند چوب، فلز یا پلاستیک، بستگی به شرایط پروژه دارد. قالببندی دقیق، کیفیت نهایی فونداسیون را تضمین میکند.
7. بتن ریزی
بتنریزی یکی از مراحل حیاتی در اجرای فونداسیون ساختمان است. بتن باید به صورت یکنواخت و بدون وقفه ریخته شود تا از ایجاد ترک و نقاط ضعف جلوگیری شود. استفاده از ویبراتور برای حذف حبابهای هوا و افزایش تراکم بتن ضروری است. کیفیت و نسبت مواد تشکیلدهنده بتن باید با دقت کنترل شود تا مقاومت نهایی آن تضمین شود.
8. عملآوری بتن
عملآوری یا کیورینگ بتن فرآیندی است که برای حفظ رطوبت و دمای بتن به منظور افزایش مقاومت و دوام آن انجام میشود. این کار میتواند از طریق پوشاندن بتن با گونی مرطوب، اسپری کردن آب یا استفاده از مواد پوششی خاص انجام شود. عدم انجام عملآوری مناسب میتواند منجر به کاهش مقاومت بتن و افزایش خطر ترکخوردگی شود.
9. اجرای عایقبندی
عایقبندی فونداسیون برای جلوگیری از نفوذ رطوبت و آب به بتن ضروری است. مواد مختلفی مانند ایزوگام، قیرگونی یا پوششهای مقاوم در برابر آب برای این منظور استفاده میشود. اجرای صحیح عایقبندی، عمر مفید فونداسیون و کل ساختمان را افزایش میدهد و از مشکلاتی مانند زنگزدگی میلگردها و خرابی بتن جلوگیری میکند.
10. پر کردن و تسطیح مجدد
در آخرین مرحله، گودالها با خاک مناسب پر میشوند و سطح زمین تسطیح میشود. خاک مورد استفاده باید کاملاً کوبیده شود تا از نشستهای آتی جلوگیری شود. این مرحله به تثبیت و پایداری نهایی سازه کمک میکند و آمادهسازی برای مراحل بعدی ساخت را فراهم میکند.

بتن مناسب برای اجرای فونداسیون
بتن مورد استفاده در فونداسیون باید از کیفیت و مقاومت بالایی برخوردار باشد تا بتواند بارهای وارده از سازه را تحمل کرده و به زمین منتقل کند. این بتن باید نسبت مناسبی از سیمان، شن، ماسه و آب داشته باشد تا ضمن افزایش مقاومت فشاری، دوام بالایی در برابر شرایط محیطی مختلف داشته باشد. عیار بتن مناسب برای فونداسیون معمولاً بتن عیار 300 تا 350 است، اما بسته به نوع سازه و شرایط خاک ممکن است تغییر کند. افزودنیهایی مانند روانکننده یا ضد یخ میتوانند عملکرد بتن را در شرایط خاص بهبود بخشند. انتخاب نوع بتن مناسب، بسته به نوع سازه و شرایط زمین، یکی از عوامل کلیدی در اجرای فونداسیون ایمن و پایدار است.
بیشتر بخوانید: بررسی تأثیر نوع سیمان بر مقاومت بتن
نکات مهم در اجرای فونداسیون
اجرای فونداسیون نیازمند رعایت استانداردها و کنترل دقیق مراحل است. در ادامه به برخی از نکات مهم در اجرای فونداسیون خواهیم پرداخت:
- رعایت استانداردها: تمامی مراحل باید بر اساس استانداردهای ملی و بینالمللی انجام شود.
- تجهیزات مناسب: استفاده از تجهیزات پیشرفته باعث افزایش کیفیت کار میشود.
- کنترل کیفی: در هر مرحله، کنترل کیفی مواد و اجرا ضروری است.
سخن پایانی
در این مقاله با مراحل اجرای فونداسیون ساختمان آشنا شدید. فونداسیون، پایه و اساس هر ساختمان است و اجرای صحیح آن نقش کلیدی در ایمنی و دوام سازه دارد. با اجرای دقیق مراحل از آزمایش خاک تا عملآوری بتن، میتوان از مشکلات ساختاری جلوگیری کرد و پایداری سازه را تضمین نمود. استفاده از مواد باکیفیت، رعایت استانداردها و بهرهگیری از نیروی متخصص در این فرآیند الزامی است. فونداسیون مقاوم، گامی اساسی برای ساخت ساختمانی ایمن و بادوام است.
ما در سپهر بتن یزد، با ارائه انواع بتن آماده، آمادهایم تا شما را در ساخت فونداسیون باکیفیت و مقاوم همراهی کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر و خرید بتن مناسب فونداسیون، میتوانید با شماره 09131519467 تماس بگیرید تا کارشناسان ما شما را همراهی کنند.
سوالات متداول
1. فونداسیون چیست و چرا اهمیت دارد؟
فونداسیون بخشی از ساختمان است که وظیفه انتقال بار سازه به زمین را دارد. اجرای صحیح آن، ایمنی و دوام ساختمان را تضمین میکند.
2. چگونه نوع فونداسیون مناسب را انتخاب کنیم؟
انتخاب نوع فونداسیون به عواملی مانند نوع خاک، وزن سازه، و شرایط محیطی بستگی دارد. مطالعات ژئوتکنیکی اولین گام در این انتخاب است.